"Η Ρητορική της Ερμηνείας: Σκέψεις και δοκιμές για την αξιοποίηση ρητορικών παιχνιδιών στη διδασκαλία της λογοτεχνίας"
Καλούδη Ευαγγελία, Δρ, Φιλόλογος στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου
Περίληψη Εισήγησης
Οι σύγχρονες κατευθύνσεις για τη διδασκαλία των λογοτεχνικών κειμένων προϋποθέτουν την προσωπική και συλλογική εμπλοκή των μαθητών στη διαδικασία της ανάγνωσής τους. Οι μαθητές, χρησιμοποιώντας πολλαπλά συμφραζόμενα και ακολουθώντας ποικίλες αναγνωστικές διαδρομές, καλούνται να αποδώσουν νόημα στα κείμενα, προσεγγίζοντάς τα ως εναλλακτικούς κόσμους οι οποίοι διαλέγονται με τον δικό τους κόσμο και τη δική τους εμπειρία. Εάν τριάντα χρόνια πριν η Langer προσέγγιζε τη λογοτεχνία ως «προκλητικό μέσο» (Langer 1991), σήμερα η λογοτεχνία αποτελεί κατεξοχήν έναν προνομιακό χώρο, μέσα στον οποίο ο μαθητής επιτρέπεται να διαμορφώνει και να υπερασπίζεται τα δικά του νοήματα για το κείμενο, οικοδομώντας παράλληλα την εικόνα του κόσμου και την ίδια του την θέση μέσα σε αυτόν, την ταυτότητά του. Αλλά και να υποβάλλει σε δοκιμασία τα νοήματα αυτά και, ίσως, να τα μετασχηματίζει στο πλαίσιο της αναγνωστικής κοινότητας, να διαλέγεται, δηλαδή, και με τους συν-αναγνώστες του.
Στο πολυσύνθετο αυτό παιχνίδι της ερμηνείας, ο λόγος των μαθητών δεν αποτελεί απλώς ένα όχημα για την έκφραση των προϊόντων της σκέψης τους, αλλά προβάλλεται ως το κατεξοχήν εργαλείο παραγωγής σημασιών, στο πλαίσιο ειδικότερα της κονστρουκτιβιστικής θεώρησης της μάθησης. Επίκεντρο των σχετικών αναζητήσεων αποτελεί το ερώτημα αν ο λόγος των μαθητών είναι λόγος που αναπαράγει και παραθέτει, που οικειοποιείται τα «κρυφά» νοήματα ή λόγος που αναδημιουργεί, που συμπληρώνει, που συμπεραίνει, που αμφιβάλλει, που αιτιολογεί, που απορρίπτει, που απομονώνει τους μαθητές ή ενδυναμώνει την αλληλεπίδρασή τους.
Έχοντας ως βάση προγενέστερες και σύγχρονες έρευνες σχετικά με τους επικοινωνιακούς ρόλους των μαθητών κατά τη διδασκαλία της λογοτεχνίας, και παρακινούμενη από την εμπειρία που αποκομίζω από τον συντονισμό του ομίλου ρητορικής στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου, επιχειρώ να αξιοποιήσω πτυχές των ρητορικών αγωνισμάτων μέσα στην τάξη της λογοτεχνίας. Τα ερωτήματα στα οποία εστιάζω είναι τα εξής: α. Ποιες πλευρές των ρητορικών αγωνισμάτων θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην βελτίωση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων και, κατά συνέπεια, στην οικοδόμηση εγκυρότερων ερμηνειών από τους μαθητές; β. Ποιες δυσκολίες, εμπόδια, αλλά και προοπτικές ενδέχεται να προκύψουν από ένα τέτοιο εγχείρημα για τη διδασκαλία του μαθήματος;
Βιογραφικό Εισηγήτριας
Φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Απόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Ε.Κ.Π.Α., με μεταπτυχιακές σπουδές στον Τομέα Παιδαγωγικής του τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας (Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας και της αξιολόγησης»). Στον ίδιοτομέα εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή με τίτλο «Ο διάλογος ως μηχανισμός υποστήριξης της γνώσης στο μάθημα της Λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (2013)». Συνεργάστηκε με ομάδα εμπειρογνωμόνων για την εκπόνηση του Προγράμματος Σπουδών της Λογοτεχνίας στο Λύκειο (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, 2014-5) και με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας στον ηλεκτρονικό κόμβο «Σελιδοδείκτες» (2017). Διδάσκει από το 2014 ως συνεργάτης στο ανωτέρω Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών το μάθημα «Διδακτική της Λογοτεχνίας» και αναλαμβάνει ως μέντορας την εποπτεία της πρακτικής άσκησης προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής. Είναι συντονίστρια Ομίλου Ρητορικής στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου και μέλος της Ομάδας Εθελοντών Παιδαγωγών. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα ανήκουν η υποστηρικτική διδασκαλία, η διδακτική επικοινωνία ως στρατηγική υποστήριξης της γνώσης, η διδακτική της λογοτεχνίας και η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις και έχει δημοσιεύσει άρθρα της στο πλαίσιο συνεδρίων, καθώς και επιμορφωτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων του τομέα Παιδαγωγικής του Φ.Π.Ψ. (Ε.Κ.Π.Α.).